Aktualności

Szawuot - Święto Tygodni

Szawuot to drugie ze świąt pielgrzymich (hebr. szalosz regalim, jid. szolesz-regolim), obchodzone 6 dnia miesiąca siwan (w diasporze także w dniu następnym), a więc na przełomie maja i czerwca. Do szalosz regalim należą także Pesach i Sukot, które wraz z Szawout nazywane są również świętami plonów i stanowią trzy główne i najstarsze święta w judaizmie. W czasie, gdy istniała Świątynia Jerozolimska trzy razy do roku, z okazji tych właśnie uroczystości, mężczyźni mieli obowiązek pielgrzymowania do Jerozolimy. Przynosili ze sobą pierwsze płody ziemi i bochenki chleba upieczone z nowej pszenicy, które potem składali w ofierze.

Szawout nazywane jest również Świętem Tygodni, ponieważ przypada siedem tygodni po Pesach. Stąd też wzięła się hebrajska nazwa – chag ha-szawuot, co znaczy właśnie „święto tygodni”. Kolejne z określeń, używane zwłaszcza na wschodzie Europy, to Pięćdziesiątnica, ponieważ przypadało pięćdziesiątego dnia po Święcie Przaśników. W odniesieniu do rolniczego charakteru, Szawuot bywa także określane mianem Dnia Pierwszych Owoców, Święta Zbiorów lub Zielonych Świątek.

W okresie talmudycznym zaczęto upamiętniać także rocznicę otrzymania przez Mojżesza Tory na Górze Synaj, co obecnie stanowi najważniejszy wątek święta. Zgodnie z tradycją, Żydzi uczestniczą w trwającym całą noc nabożeństwie, połączonym ze studiowaniem Tory i Talmudu oraz wysłuchaniem na stojąco Dziesięciorga Przykazań. Genezy tego zwyczaju upatrywać należy w opowieści, według której Izraelici zasnęli w oczekiwaniu na Mojżesza. Prorok musiał ich obudzić, by wysłuchali Prawa danego im przez Stwórcę.

Podczas świątecznego nabożeństwa odczytuje się także Księgę Rut. Prawdopodobnie wynika to z faktu, iż opowiada ona o wydarzeniach mających miejsce w czasie żniw. Ponad to, szóstego siwan przypada rocznica urodzin i śmierci króla Dawida, którego prababką była właśnie Rut. Poślubiła ona Żyda i dobrowolnie przyjęła jego religię, której, mimo utraty męża, zachowała wierność. Zapewniła także opiekę i pomoc matce zmarłego. Księga Rut podkreśla, iż judaizm dostępny jest dla wszystkich, nie tylko dla Żydów, a sprawiedliwość, wierność czy poświęcenie to przymioty uniwersalne.

Zgodnie z ludowymi tradycjami, tej nocy na krótką chwilę otwiera się Niebo, które dostrzec mogą bezgrzeszni, a ci , którzy w tym momencie wypowiedzą swoje prośby, z pewnością zostaną wysłuchani. Wśród spożywanych potrwał przeważają te, które zawierają mleko: serniki, naleśniki, budynie, pierogi z twarogiem. Wśród różnych wyjaśnień tego zwyczaju, znaleźć możemy takie, które związane jest z nakazami, które Żydzi otrzymali wraz z Torą, a konkretnie ze zobowiązaniem do przestrzegania koszerności. Tora nadana została w Szabat, kiedy żadne zwierzę nie mogło zostać zabite. Żydom nie pozostało więc nic innego, jak spożywać produkty mleczne.

Nawiązując do rolniczego charakteru Święta Tygodni, mieszkania i synagogi przystraja się zieloną roślinnością. Do końca XIX wieku na terenie Polski i Rosji istniał także zwyczaj dekorowania okien wycinankami z papieru, zwanych szewuosim lub szewuosł. Wykonywaniem tych kunsztownych dekoracji zajmowali się głównie mężczyźni. Często powielanym motywami były kwiaty, gwiazdy, wizerunki zwierząt (zwłaszcza lwy, gryfy, jelenie, stanowiące atrybuty Boga), czy znaki zodiaku.

Marta Zimnicka

Centrum Pamięci Kultury Żydowskiej

Konferencja naukowa "Społeczność żydowska w Chęcinach i jej ślady"

Zaproszenie na konferencję naukową "Społeczność żydowska w Chęcinach i jej ślady"

Koncert „Z klasyką przez Polskę” w Centrum Pamięci Kultury Żydowskiej

23 maja 2024 r. w ramach cyklu koncertów „Z klasyką przez Polskę” organizowanego przez Narodowy Instytut Muzyki i Tańca, odbył się niezwykły koncert w budynku Centrum Pamięci Kultury Żydowskiej w Chęcinach. To unikalne miejsce, pełne historycznego znaczenia i swoistego klimatu, stworzyło idealne tło dla tego wyjątkowego wydarzenia muzycznego.

Koncert rozpoczął się o godzinie 19.00. Przybyłych gości oraz znakomitych wykonawców przywitał Burmistrz Gminy i Miasta Chęciny Robert Jaworski wraz z przedstawicielami Rady Miejskiej oraz Dyrektorem Zamku Królewskiego w Chęcinach – Moniką Majchrzyk. Na scenie pojawił się duet muzyków, związanych na co dzień z Filharmonią Poznańską im. Tadeusza Szeligowskiego, mianowicie pianista Michała Francuza oraz skrzypek Wojciecha Niedziółki. W programie koncertu znalazła się klasyki polskiej i zagranicznej muzyki poważnej, między innymi Legenda op. 17 na skrzypce i fortepian Henryka Wieniawskiego, Allegro con spirito Ludwiga van Beethovena czy Fantazja Carmen op. 25 Pablo de Sarasate’a.

Michał Francuz zaprezentował imponująca technikę i wrażliwość muzyczną, które doskonale współgrały z ekspresyjną grą Wojciecha Niedziółki. Atmosfera koncertu była niezwykła
i podniosła, a budynek dawnej synagogi dodał całości szczególnego uroku. Liczna publiczność zgromadzona w tym wyjątkowym miejscu z entuzjazmem przyjęła artystów, nagradzając ich gromkimi brawami i owacjami na stojąco.

Cykl koncertów „Z klasykę przez Polskę” ma na celu promowanie muzyki klasycznej i dotarcie z nią do różnych zakątków kraju, często miejsc, gdzie takie wydarzenia odbywają się rzadko. Koncert w dawnej synagodze był doskonałym przykładem tego, jak muzyka może łączyć ludzi i tworzyć niezapomniane chwile w wyjątkowych przestrzeniach. Mamy nadzieję, że kolejne tego typu koncerty na trwałe wpiszą się w harmonogram wydarzeń kulturalnych Gminy Chęciny.

Lag ba-Omer - Święto radości i przerwania smutku

W drugą noc od święta Pesach rozpoczyna się Sefirat HaOmer (Liczenie Omeru) i trwa aż do dnia poprzedzającego Szawuot. Ten okres siedmiu tygodni był dla Żydów czasem powszechnej żałoby.

Trzydziestego trzeciego dnia omeru żałobę przerywano. Żydzi uważają ten dzień, nazywany Lag ba-Omer (hebr. „trzydziesty trzeci snop”), za datę śmierci rabina Szymona ben Jochaja (II w. n.e.), ojca nauk mistycznych. Był pierwszym, który publicznie uczył o mistycznych wymiarach Tory, znanych jako Kabała. Jest on autorem podstawowego dzieła Kabały – Zoharu. W dzień swej śmierci poinstruował swych uczniów, by obchodzili ten dzień jako „dzień mej radości”. Jego śmierć przedstawiano jako duchowe „zaślubiny”, polegające na zjednoczeniu jego duszy z jej Boskim źródłem. Dlatego w tym dniu chętnie wyprawiano wesela. Miało to także uświadomić wierzącym, że Bóg jest miłosierny i nawet podczas największych cierpień zsyła swoje błogosławieństwo.

Dzień ten powszechnie znany był także jako dzień ucznia. Żony nauczycieli częstowały uczniów pierogami z serem i słodyczami. Po posiłku dzieci wraz ze swymi nauczycielami udawały się na spacer na łąki lub do lasu. Tam staczano bitwy na drewniane szable i łuk. Zabawy te upamiętniały wydarzenia opisane w Talmudzie: w czasie oblężenia Jerozolimy przez Nabuchodonozora, mały chłopiec, imieniem Elkona, strzelił do jednego z dowódców nieprzyjacielskich wojsk, co wzbudziło taki strach w szeregach babilońskich, iż król na trzydzieści dni odstąpił od oblężenia miasta. Dzień kończył się zwykle spotkaniami przy ogniskach.

Wojskowy charakter święta może pochodzić także od rabina Akiwy, którego uczniowie zaczęli ginąć od zarazy. Bóg miał zesłać na nich karę za „nieokazywanie sobie wzajemnie należytego szacunku”. 33 dzień w liczeniu omer był dniem, w którym zaraza ustała i uczniowie przestali umierać. Ponad to rabin był zwolennikiem Bar Kochby, który w 135 r n.e. zorganizował krwawo stłumione powstanie przeciw Rzymianom. Być może dzień 33 omeru był dniem, w którym jakiejś liczbie uczniów Akiwy udało się uniknąć rzezi z ich rąk.

Marta Zimnicka

Centrum Pamięci Kultury Żydowskiej

Europejska Noc Muzeów w Centrum Pamięci Kultury Żydowskiej - fotorelacja

Nasza pierwsza Europejska Noc Muzeów przeszła już do historii.

18 maja Centrum Pamięci Kultury Żydowskiej udostępnione było dla zwiedzających także od godziny 18.00 do 23.00, czyli po standardowych godzinach otwarcia. Zwiedzanie z przewodnikiem w cenie biletu wstępu przyciągnęło wielu pasjonatów historii i miłośników kultury.

Dziękujemy, że byliście z nami.