Szawuot to drugie ze świąt pielgrzymich (hebr. szalosz regalim, jid. szolesz-regolim), obchodzone 6 dnia miesiąca siwan (w diasporze także w dniu następnym), a więc na przełomie maja i czerwca. Do szalosz regalim należą także Pesach i Sukot, które wraz z Szawout nazywane są również świętami plonów i stanowią trzy główne i najstarsze święta w judaizmie. W czasie, gdy istniała Świątynia Jerozolimska trzy razy do roku, z okazji tych właśnie uroczystości, mężczyźni mieli obowiązek pielgrzymowania do Jerozolimy. Przynosili ze sobą pierwsze płody ziemi i bochenki chleba upieczone z nowej pszenicy, które potem składali w ofierze.
Szawout nazywane jest również Świętem Tygodni, ponieważ przypada siedem tygodni po Pesach. Stąd też wzięła się hebrajska nazwa – chag ha-szawuot, co znaczy właśnie „święto tygodni”. Kolejne z określeń, używane zwłaszcza na wschodzie Europy, to Pięćdziesiątnica, ponieważ przypadało pięćdziesiątego dnia po Święcie Przaśników. W odniesieniu do rolniczego charakteru, Szawuot bywa także określane mianem Dnia Pierwszych Owoców, Święta Zbiorów lub Zielonych Świątek.
W okresie talmudycznym zaczęto upamiętniać także rocznicę otrzymania przez Mojżesza Tory na Górze Synaj, co obecnie stanowi najważniejszy wątek święta. Zgodnie z tradycją, Żydzi uczestniczą w trwającym całą noc nabożeństwie, połączonym ze studiowaniem Tory i Talmudu oraz wysłuchaniem na stojąco Dziesięciorga Przykazań. Genezy tego zwyczaju upatrywać należy w opowieści, według której Izraelici zasnęli w oczekiwaniu na Mojżesza. Prorok musiał ich obudzić, by wysłuchali Prawa danego im przez Stwórcę.
Podczas świątecznego nabożeństwa odczytuje się także Księgę Rut. Prawdopodobnie wynika to z faktu, iż opowiada ona o wydarzeniach mających miejsce w czasie żniw. Ponad to, szóstego siwan przypada rocznica urodzin i śmierci króla Dawida, którego prababką była właśnie Rut. Poślubiła ona Żyda i dobrowolnie przyjęła jego religię, której, mimo utraty męża, zachowała wierność. Zapewniła także opiekę i pomoc matce zmarłego. Księga Rut podkreśla, iż judaizm dostępny jest dla wszystkich, nie tylko dla Żydów, a sprawiedliwość, wierność czy poświęcenie to przymioty uniwersalne.
Zgodnie z ludowymi tradycjami, tej nocy na krótką chwilę otwiera się Niebo, które dostrzec mogą bezgrzeszni, a ci , którzy w tym momencie wypowiedzą swoje prośby, z pewnością zostaną wysłuchani. Wśród spożywanych potrwał przeważają te, które zawierają mleko: serniki, naleśniki, budynie, pierogi z twarogiem. Wśród różnych wyjaśnień tego zwyczaju, znaleźć możemy takie, które związane jest z nakazami, które Żydzi otrzymali wraz z Torą, a konkretnie ze zobowiązaniem do przestrzegania koszerności. Tora nadana została w Szabat, kiedy żadne zwierzę nie mogło zostać zabite. Żydom nie pozostało więc nic innego, jak spożywać produkty mleczne.
Nawiązując do rolniczego charakteru Święta Tygodni, mieszkania i synagogi przystraja się zieloną roślinnością. Do końca XIX wieku na terenie Polski i Rosji istniał także zwyczaj dekorowania okien wycinankami z papieru, zwanych szewuosim lub szewuosł. Wykonywaniem tych kunsztownych dekoracji zajmowali się głównie mężczyźni. Często powielanym motywami były kwiaty, gwiazdy, wizerunki zwierząt (zwłaszcza lwy, gryfy, jelenie, stanowiące atrybuty Boga), czy znaki zodiaku.
Marta Zimnicka
Centrum Pamięci Kultury Żydowskiej
